Tuesday, February 22, 2011

Ministru Saúde Vizita Sub-Distritu Alas



Fevereiru 2011
Hafoin vizita sub-distritu Fatuberlihu Komitiva Ministru Saúde kontinua hala’o vizita traballu ba sub-distritu Alas. Komunidade sinte antusias teb-tebes ho vizita ministru Saúde nian ne’e tanba hanesan mos primera vizita wanhira IV Governu estabelese iha Rai Republika ida ne’e, komunidade sub-distritu simu komitiva ho Dansa, Vidu no aprezenta arte kultura oi-oin.
“Iha difikulidades barak ne’ebé hau hakarak relata ba S.E Ministru Saúde konaba situasaun ne’ebé agora dadaun povu infrenta liu-liu iha baze no espesialmente iha sub-distritu alas nian”. Tenik Administrador Sub-Distritu iha ninia Diskursu.” Husu mos ba S.E atu konsidera criteria no geografika sub-distritu nian”.
Entre tantu Dr. Nelson iha nia intervensaun hateten,” Hau mai atu hare rasik situasaun real iha sub-distritu ida ne’e mak ohin hau too iha ne’e”. Iha 1999 hau rasik fo assistensia ba komunidade iha ne’e no altura ne’ebá hau hateten loron ruma se ita ukun aan, Hau sei mai iha ne’e mai hamutuk imi hotu. Situasaun perigu teb-tebes hau rasik fo konsulta ba komunidade balun iha mota ulun Becora (Dili) ne’ebá hanesan ema mediku ida.
“Atu hateten katak iha susar no terus nia laran ita sempre hamutuk, ne’e duni ohin hau mai fali iha ne’e atu haktuir katak, Ita sempre hamutuk nafatin iha tenpu saida deit”. Ita hotu hatene katak wainhira iha 1999 ema hotu tauk no lakohi liga semak lori aimoruk hodi konsulta. Madre sira, no hau rasik organiza maluk joventude lubuk ida husi Villa Verde no matadoru tau hamutuk aimoruk lori ba hodi fo assistensia ba maluk sira ne’ebé altura ne’ebá presija tebes tulun”.
Atu hateten Vizaun ministerio Saúde ba 2030 vinte anus ba seitor Saúde ita presija konstroe 750 postu Saúde, Agora dadaun ita foin konstroe 180 iha timor laran tomak.
Ita nia nasaun foin mak ukun aan, Nasaun foin mak hanesan bebe ne’ebé foin dolar maibe ita boot sira obriga halai kedas? Ejijensias barak teb-tebes. Agora dadaun ita hotu iha ne’e atu hatutan deit ita nia luta, luta ba libertasaun total ita kontinua ba oin nafatin. “SIRA NIA MATE PARA ITA KONTINUA ITA NIA LUTA” ba liberta povu presija sakrifisiu. Labele ansi nasaun tenki lao neneik mas bebeik, tenki fiar aan labele lakon kbiit.
iha 2030 iha suku ida sei iha dotor ida, parteira rua, imfermeiru rua Analista ida iha kada suku. Tanba saida mak hau hateten hanesan ne’e ema ida kuandu atu hasai kursu Dotor presija tinan hitu, nasaun hanesan timor leste presija 300 espesialistas, maibe agora dadaun akontese iha timor realidade hatudu ita foin iha espesialista nain haat.
Iha fin de anu 2011 ita komesa ona produs infermeiru 35 parteira 40 ema ne’ebé mak ita rekruta suku nia oan duni, Iha fin de anu 2012 ita produs tab 75 infermeirus, 75 parteiras DIII sira laos ona hanesan uluk ita dehan SPK.

Ita nia rekursus la to’o, Tanba ne’e mak ita hetan apoia husi ita nia kamarada sira, Kompanheru sira husi rai ketan Cuba, Mai hodi apoiu ba ita nia rekursus ne’ebé kurang duni. Hareba prekupasaun husi administrador no Xefe suku sira ne’ebé hateten katak ita presija tebes rekursus na realidade wainhira dotores sira kuandu mai halo knar iha ne’e joventude sira ba tuda ema nia akomodasaun,” Iha manatuto Joven sira sona Dotor ida, Iha likisa Joven sira tuda rahun dotor sira nia horik fatin.
Iha alas tuda tiha dotora nia uma ikus mai dehan ami mak sala ka ministerio Saúde mak sala ne’e tenki bolu atensaun.
Se lider eleitu ida mak la hatene kontrola ninia komunidade ne’e susar oituan. Keta halo hanesan ne’e maluk sira ! ita nia povu terus no mate barak ona ba ida ne’e. Ministerio Saúde tau dotor sira hodi fo assistensia ba maluk sira ne’ebé presija tebes tulun. Maibe ho atetudi hirak ne’e bele halo dotor sira tauk no prezudika fila fali maluk sira ne’ebé presija tebes asistensia ne’e tenki kuidadu.
Laos geografiku sai hanesan problema ba profesionais Saúde ida atu halo ninia knar maibe ita nia hahalok diak ema sei mai.
Dehan agora kedas haruka parteira ida mai laos buat ne’ebé susar maibe klaru katak iha duni vagas barak iha ministerio saude nian maibe ema mak la iha, se Xefe Suku sira identifika Parteira ka infermeiru balun iha suku ne’e nia laran bele haruka mai agora no ita kontratu kedas iha fatin ne’e.
Laos ida ne’e deit maluk sira agora dadaun estudante lubuk ida husi Cuba atu mai ona halo sira nia estajiu iha, maibe se sira mai mak ita boot sira tuda sira, ita boot sira la fo bee ba sira, entaun sira mai atu halo saida. Hau hanoin ba ema isin diak la presiza maibe oinsa ho inan isin rua sira, oinsa ho ferik katuas sira ne’ebé presija konsulta ita halai ba iha ne’ebé.
Nune’e hau apelu ba Xefe Suku Alas tomak, Lia Nain sira hamulak ba atu ita nia nasaun lalika taan iha violensia.
“haruka kareta multifunsaun mai betanu, imi tuda rahun tiha ikus mai husu taan ambulansia multifunsaun, iha Ossu kaer kareta halo monu nune’e to’o agora ami la haruka kareta, iha laga hemu lanu ba soe tiha kareta. Betanu tuda rahun kareta multifunsaun depois hau hateten imi hein lai kuandu teritoru laran tomak kompleta ona mak ami sei tau fali iha planu hodi sosa foun.
Iha parte seluk wainhira saude-semanal komfirma kestaun inseguransa ba profesionais saude sira iha Distritu Manufahi komandante PNTL sub-distritu Lemos de Andrade hateten agora dadaun sira kontinua halo vijilansia ba fatin sira ne’ebé ameasa ba knar nain saude sira. “ durante ne’e PNTL Distritu Manufahi sempre halo patrulha rutina iha fatin sira ne’ebé deskofiadu hanesan perigu tantu loron no kalan, akontesementu ne’ebé ohin sr. Ministuru fo sai ne’e klaru teb-tebes katak altura neba hau haruka duni ekipa task force ba fatin akontesementu no agora dadaun ami sei buka hela dadus hodi kaptura suspeitu sira ne’ebé halo atentadu ba kareta multifunsaun iha BETANU alas ne’e” konfesa Lemos de Andrade ba Saude semanal.
Lemos de andrade realsa katak akontesimentu neba rejulta ambulansia multifunsaun hetan estragus ne’e iha kalan no sira la konsege kaptura maibe komandante apelu ba komunidade atu lalika halo asaun oin-oin hodi estraga fasilidades saude nune’e ami nia ekipa investigasaun agora dadaun iha ona komunidade nia leet hodi halo estudus no kaptura aisasik ne’ebé nakukun.
Sorin seluk wainhira saude-semanal dadalia ho Administrador sub-Distritu Alas Fernando da Costa realsa katak sira kontente teb-tebes ho vijita ida ne’e tanba Ministru rasik bele hare diretamente kondisaun Sub-Distritu nian no rona prekupasoin komunidade nian.
Fernando hatutan desde uluk administrasaun sub-Distritu Alas sempre iha kordenasaun diak ho knar nain saude sira liu-liu kopera iha Servisu integradu saude komunitaria SISCa nian. Habelar informasaun ba komunidade konaba programa saude nian ne’ebé prioridade ba komunidade.
“Ohin hau relata tiha ona ba S.E ministru katak iha ne’e /sub-distritu Alas knar nain saude sira servisu diak teb-tebes mesmu hasoru difikulidades oin-oin maibe sira konsege halao servisu lubuk ida. Iha ne’e iha postu saude haat, iha infermeiru nain haat menus liu mak parteiras. MS001

2 comments:

Anonymous said...

AMI SENTI HAKSOLOK TEBES TANBA SR.MINISTRO BELE SAUDE BELE MAI VIZITA AMI POVO IHA SUB-DISTRITO ALAS.

Anonymous said...

vizaun ida nebe hakerek iha Site Nee nia KOP kapas tebes. AVO LAFAEK