17 fevereiru 2011
Ohin ita mai iha ne’e no hau rasik mai hodi hare diretamente situasaun real ne’ebé agora dadaun iha ita nia komunidade nia leet, Nune’e atu kompleta hikas hau nia vizita durante la’o haleu distritu no sub-distritu iha teritoriu laran, Hodi kompleta servisu ofisial ministru nian hodi tuur hamutuk ho knar na’in Saúde sira.
Dezafius no difikulidades oin-oin mak ita hare rasik ho matan, Geralmente servisu hotu la’o di’ak. Maibe iha mos falhansu tekniku balun ne’ebé haktuir katak ita iha duni stock out aimoruk oituan iha sub-distritu Fatuberlihu ne’e, Problema oituan iha Saúde maternu infantile, Liu-liu iha rejistu Saúde familiar. maske ita nia parteira sira servisu makas teb-tebes maibe seidauk identifika lolos ita nia inan feton sira ne’ebé mak isin rua no hira mak tuur ahi iha nee.
Aproveita ho okaziaun nee rekomenda ba Direktores sira liu-liu xefe CHC sira atu bele implementa didi’ak Saúde familiar hodi nune’e bele hatene ema hira mak iha potensia ba isin rua iha sub-distritu fatuberlihu no inan isin rua hira mak partus iha fulan ida nia laran.
Aleinde ne’e Ministru Saúde hateten hanesan ema professional Saúde tenki servisu makas maske iha suku balun ne’ebé dook maibe tenki esforsu makas hodi to’o iha sira nia leet. Ita nia rain mak hanesan ne’e ona,” “se ita la hakbesik aan ba komuniadade sira nebe dook iha ne’ebá, Entaun ita nia profesionalizmu iha ne’ebé. Falta de planeamentu, Hau rona husi xefe CHC sira dehan katak aimoruk buat hotu la’o di’ak, Maibe realidade hatudu oin seluk ohin hau observa diretamente hatudu katak ita iha stock out aimoruk ne’ebé frazil oituan”. Katak ministru.
Iha ne’e duni hau bolu atensaun ba xefe departamentu farmasia no officer farmasia Sub-distritu fatuberlihu nian oin nusa para aimoruk ne’e tenki mai duni iha tenpu barak.
Ministru saude mos realsa katak Referensia balun ne’ebé hau hetan husi dotor no knar na’in Saúde sira iha ne’e katak moras ne’ebé agora dadaun aas iha sub-distritu Fatuberlihu mak Malaria, Rezistu Saúde familiar la duun di’ak no atendementu ba moras TBC sira kuaze la duun adekuada. Maibe geralmente servisu hotu la’o di’ak so iha buat balun ne’ebé ita presiza hadia di’ak liutan iha future oin mai.
Iha parte seluk Dr. Nelson Martins haktuir; Dialogu ho komunidade kapas teb-tebes. Tanba husi dialogu ne’e ita hatene katak medikus barak mak mai husi fatuberlihu ne’e. Nune’e hodi Ministériu Saúde nia naran no reprezenta governu tomak hato’o ami nia agradese wain ba inan aman sira ne’ebé haruka ona sira nia oan hasai kursu ba medikus, Parteiras, Infermeirus no profesionais Saúde sira seluk. Nune’e apelu mos sub-distritu sira seluk ne’ebé iha teritoriu laran ne’ebé susar atu hetan profesionais Saúde atu ba nati tuir inan aman sira ne’ebé iha fatuberlihu.
Hatan konaba falhansu husi knar na’in Saúde sira ne’ebé halo aimoruk stock out iha sub-distritu Fatuberlihu ministru Saúde akresenta katak, ida ne’e hanesan problema kapasidade iha pleneamentu iha termu gestaun tuir lolos, Lalika hein to’o zero mak foin halo rekizasaun no tenki hare mos ba geografika katak Dili VS fatuberlihu dook teb-tebes.
Dr. Martins mos salient liutan katak ida ne’e la’os falha deit iha fatin ida ne’e, Maibe kuaze iha fatin hot-hotu hau la bele dehan katak ita bele rejolve problema aimoruk iha tenpu badak wainhira ita seidauk iha fabrika aimoruk rasik. Ita seidauk iha fundu capital ba SAMES para bele halo nia sai hanesan emprensa publiku, sei akontese nafatin Stock out. Maibe ita sei iha esperansa rejolve problema hirak nee wainhira ita iha planeamentu ne’ebé di’ak.
Husi Vizita sira ne’e mak ita bele hatene situasaun real iha ita nia komunidade no liu-liu mak knar na’in Saúde sira infrenta iha terenu ne’ebá no husi referensia sira ne’e mak ita bele dezenhu prioridades hodi servi ba komunidade nian.
Sorin seluk prezidente ba komisaun Nasional kontrola no responde malaria no dengue Dr. Nelson Martins hateten. “2011 hanesan anu rekursus Umanus ba Ministériu Saúde nune’e ami tenta atu hare to’ok,Oinsa ministerio saude bele loke kursu ka treinamentu ida ba profesionais Saúde sira nunee ami sei hareba oinsa kria ninia jestaun. Iha termus klinikus, Atendementus hau hanoin ita nia dotores, infermeirus, Parteiras sira iha kapasidade atu halo intervensaun kliniku. Problema boot ne’ebé agora dadaun Ministériu Saúde infrenta mak Jestaun, Administrasaun, Finansas. Ida ne’e dalaruma la’os Ministériu Saúde deit mak infrenta maibe kuaze ministeriu hot-hotu.
Konaba prekupasaun komunidade nian ne’ebé hateten kadaves dotor foun sira la duun iha kapasidade hodi fo atendementu no assistensia ba komunidade !
Dr. Nelson Martins, MD,MHM, PhD iha ninia intervensaun hateten, Iha mundu ne’ebé deit wainhira ita foin hetan graduasaun klaru katak depende ba kazu ne’ebé mak ita estuda. Perguntas sira ne’ebé ita nia komunidade husu refere ba duni ita nia alin oan estudante sira ne’ebé foin akaba sira nia kursu. Maibe atu hateten katak ita la’os atu minimize sira nia kapasidade, Tanba realidade hatudu katak sira mesak ema ne’ebé matenek. Maibe dalabarak moras ne’ebé sira hare iha ne’e la hanesan iha Cuba tanba realidade hatudu moras balun iha Cuba maibe timor la iha no moras ne’ebé iha timor dalaruma iha cuba la iha. Nunee husi estudo lor-loron mak sira sei sai hanesan dotor nebe diak iha loron ida.
Nune’e ministru Saúde ho lian makas hateten Ministériu Saúde RDTL iha konfiansa boot tebes ba Jerasaun profesionais Saúde foun ne’ebé agora dadaun estuda hela iha Cuba, Indonesia, Filipina, no iha fatin sel-seluk nune’e husu ba komunidade tomak atu bele apoia sira nia knar hodi nune’e sira bele fo assistensia di’ak ba komunidade liu-liu komunidade sira ne’ebé hela iha foho leten, Area rurais, area remotas, no dolok ku’ak “nelson Maritns”.MS001
No comments:
Post a Comment