Diskursus

fulan Maiu  ba dala uluk Distritu Covalima  hetan vizita husi Ministru Saúde Nelson Martins. Iha vizita ne’e Administrador Sub-Distritu Covalima hateten katak; Povu Covalima sente orgulhu tebes ho prezensa Ministru Saúde atu nune’e hare dereitamente defikuldades ne’ebé povu Distritu Covalima sira  infrenta liu-liu iha area Saúde no area seluk. Alende ne’e Director Saúde Distritu Covalima José Amaral hateten katak; iha area saúde iha buat barak mak seidauk la’o ho di’ak, tuir ita hotu nia hakarak. Director  Saúde Distritu (SDS) salienta liutan katak sira sei iha nafatin esperansa hodi hetan  orientasaun teknikas iha futuru oin mai, sira mos  sei esforsa aan  hodi hadi’a di’ak liutan jestaun manajementu iha nivel servisu administrativa iha area saúde atu nune’e asistensia saúde ba komonidade bele la’o ho susesu tuir ita hotu nia hakarak. Alende ne’e koalia mos konaba  Kondisaun Jeografika, Demografika no Ekonomia ne’ebé sai hanesan potensia bo’ot hodi hamosu problemas Saúde iha komunidades nia let. Responde ba  problemas hirak ne’e hotu  mak iha tinan fiskal 2008 Distritu Covalima hetan ajudos husi IV Governu konstitusional liu husi Ministériu da Saúde ofrese ona orsamentu hodi hari  konstrusaun fisika hanesan CHC Fatulilik no sel-seluktan. Iha Postu Saúde hirak ne’e hotu Director SDS lamenta nafatin konaba Rekursus Humanus ne’ebé la to’o hodi priense fatin hirak ne’e hotu.
Hatan ba lamentasoens hotu  ne’ebé hato’o ona husi Administrador Sub-Distritu Covalima no Director SDS Covalima Ministru Saúde Nelson Martins hateten katak;
Objectivu husi visita ne’e atu hare besik liu tan servisu saúde Distritu nian hodi nune’e bele fo assistensia ne’ebé di’ak liu tan iha futuru mai. Iha visita ne’e S.E. Ministru da saúde hala’o sorrumutu ho Funsionariu Saúde Distritu Covalima ne’ebé partispa husi Autorides Lokal hanesan Administrador Sub-Distritus, no komunidade.
Iha parte seluk Ministru da saúde mos hala’o audensia ho komunidade iha Sub-distritus hodi hatene kona ba servisus saúde ne’ebé durante ne’e hala’o iha baze tuir prespektiva komunidade nian, iha audensia ne’e Komunidade sira entusiaismu tebes hodi rona direitamente husi Ministru da Saúde. Iha Sorrumutu ho Komunidade ne’e partisipa husi Administrador Sub Distritus, xefe sukus, xefes Aldeia, membru konselhu suku no Lider Komunitaria sira hotu inklui knar nain Saúde tomak.
Ministru da Saúde iha ninia intervensaun iha Sorrumutu ne’e hateten katak IV Governu Konstitusional liu husi Ministériu da saúde mai ho programa prioridade rua maka hanesan ; hasa’e asesu saúde ou lori saúde besik liu tan ba komunidade  no hasa’e kualidade servisu saúde. Atu hasa’e asesu no kualidade servisu saúde ba Komunidade Minsitru da Saúde sublinha katak iha pontu tolu maka  sai hanesan baze importante ba knaar nain saúde maka hanesan “ Nasionalismu, Professionalismu no dedikasaun Umano”. Iha fatin hanesan  Dr. Nelson Martins hateten katak Ministériu da Saúde iha komitmentu bo’ot hodi hakbesik liu tan servisu saúde ba iha Komunidade nia le’et atu nune’e komunidade bele hetan asesu ba servisu saúde ne’ebé di’ak no mos bele hetan tulun saúde direitamente husi knaar nain saúde sira liu-liu ba programa SISCa ( Servisu Integradu Saúde Comunitaria). SISCa  hanesan estratejia Ministériu da saúde ne’ebé importante tebes. “SISCa Hari Hodi Rezolve Problema Rekursus Ne’ebé Kuran” hasa’e asesu no Kualidade Saúde ba Komunidade iha Timor laran tomak.Nune’e Ministru husu ba Funsionariu  saúde hanesan ema professional atu servisu besik liu tan ba Komunidade liu-liu ho Lideres lokais sira hanesan xefe Suku no Konselhu Suku nian atu nune’e bele lori saúde ba besik liu tan ba komunidade.
Iha Implementasaun SISCa hetan partisipasaun maxima husi komunidades Iha parte seluk, Komunidade sira sente haksolok ho Visita S.E. Sr. Ministru da saúde nune’e sira hato’o direitamente sira nia preukupasaun ne’ebé relasiona ho desenvolvimentu Saúde hanesan Preukupasaun ba Rekursus Humanus ne’ebé la sufisiente  fasilidade saúde sira, Tranpsote atu suporta knaar nain Saúde nian, Solar panel ba Fasilidades saúde, Meus Komunikasaun hanesan radio SSB Motorola, Uma ba knaar nain Saúde sira  nomos buat horu ne’ebé sai hanesan kompetensia Ministériu da Saúde nian.
Hatan ba Preukupasaun sira ne’e Ministru da Saúde hateten katak konaba dezenvolvimentu saúde nian sira husu ba xefe centru da Saúde nomos knaar nain saúde atu servisu di’ak liu tan no besik liu tan ba Komunidade sira no hamutuk ho Komunidade halo planu nune’e Komunidade bele sente katak Saúde ne’e responsabilidade ema hotu nian, nune’e mos ba limitasaun rekurusus Humanus Ministru da Saúde informa katak iha tinan ida ne’e (2009) Ministériu da saúde  loke ona  kursu D.III  ba parteiras no lisensiatura ba Enfermagem, nune’e Ministru Saúde  husu ba inan no Aman iha  Distritu Covalima   atu bele husik sira nian oan ba tuir eskola  hodi nune’e bele fila hikas mai servisu iha area ne’ebé refere atu nune’e bele  tulun ita nia komunidade sira. Konaba asuntu ne’ebé la’os relasiona ho saúde nian Ministru hateten katak sei toma konsiderasaun nomos sei informa ba Ministériu ne’ebé relevante iha reuniaun konselos dus Ministrus semana-semana. Normalmente iha visita ne’e molok atu hala’o audensia ho Komunidade no knaar nain saúde sira, Ministru da Saúde hala’o uluk visita ba fasilidades saúde hodi observa direitamente kondisaun centru saúde no fasilidades ne’ebé iha hanesan : sala Partu nian,  laboratoriu, farmasia. Iha visita ne’e Ministru rona direitamente difikuldades ne’ebé knaar nain saúde sira hasoru iha baze. Hanesan prolema Jeografiku, Transporte, Aimoruk, no sel-seluk, konaba aimoruk tinan ida nee iha distritu Covalima la identifika stok out  Ministru da Saúde  realsa katak importante tebes atu buka solusaun ba problema nune’e husu ba knaar nain saúde sira atu halo planu servisu ne’ebé di’ak nune’e  bele hatan ba difikuldades sira ne’e. Iha fatin hanesan Ministru  da saúde mos husu ba xefe saúde Distritu Covalima atu bele fo atensaun ba problema ne’ebé mosu iha baze atu nune’e bele fasilita di’ak liu tan servisus lor-loron knaar nain saúde sira nian. Hanesan ema professional  saúde Ministru da saúde husu ba profisional Saúde hotu iha Distritu Covalima atu servisu di’ak liu tan ho professionalismu, Unidade no kualidade ne’ebé di’ak. Iha Visita ne’e, Ministru da Saúde akompanha husi Direktor SDS balun, komandate F-FDTL Maijor Rairia, PNTL, Director Nasional Saúde komunitaria Ministériu da saúde,  Xefe gabinete Ministru da saúde, xefe gabinete servisus Ligasaun dos Distritus, Xefe departementus relevantes  Xefe gabinete servisus Protocolo no Komunikasaun social Ministériu da saúde, kompanheiru husi ONG nasional no internasional balun. #Pro#