Ministru Saúde Martins hala’o enkontru jerál ho Pesoál Saúde Tubercoluze no Analista husi distritu 13 iha Institutu Ciensia da Saúde (ICS), hodi haree problema ne’ebé durante hetan iha Implementasaun programa kombate TBC.
Iha loron 22 Marsu 2011 Ministru Martins halo enkontru ho pesoál saúde no analista TB husu 13 hodi haree problema ne’ebé Infrenta durante implementasaun programa TB iha Distritu to’o iha suku ne’e. Iha enkontru ne’e Ministru Martins bá Partisipante sira katak, hakarak hahú fali modelu ne’ebé TBC pratika bele aplika bá programa sel-seluk.
“Enkontru jerál hanesan ne’e sempre halo reuniaun tinan ida dala rua, mais ikus mai la realiza fali. Tamba ne’e komesa agora kada tinan tenke halo reuniaun ne’e dala rua kada fulan neen dala ida hodi diskuti problema ne’ebé mak infreta iha terrenu”, esklarese MInistru Martins.
Difikuldade maka’as liu tempu agora ne’e, wainhira loke programa ne’e iha Timor Leste tinan 1998. Maski nune’e iha tinan 2000 komesa lansa ona Programa Nasional TBC, maski Organizasaun Nasoens Unidas (ONU) seidauk estabelese UNTAET, no Governu Timor Leste seidauk iha.
Maski nune’e iha peritus barak ne’ebé dehan katak, wainhira seidauk iha nasaun ida seidauk bele lansa programa nasional ne’ebé hetan suporta husi Organizaun Saúde Mundial, Nort and Teritori, no organizasaun internasional sira seluk ne’ebé ajuda Timor Leste hodi lansa programa refere.
Nune’e programa nasional TB ne’e, wainhira husi Caritas entrega bá Governu Iha tinan 2006, iha momentu ne’ebá Iha ema ne’ebé ituan deit no husi ne’ebá ema nain hira mak brani foti desizaun husi hela Caritas tama iha Governu hodi kontinua programa ne’e iha Governu.
Alen ne’e Iha tinan 2009 Timor Leste atinzi tarzetu WHO ne’ebé hetan 70% kesfunding, kuras 85%, maibe problema sei nafatin. Maski Kesfunding ne’e sae tamba programa SISCa, tamba desde tinan 10 husi 1995 to’o iha 2008 Timor Leste la hetan. Kunadu lansa ona SISCa mak foin bele hetan keisfunding tun. Tamba ne’e labele abandona meja 5 no tenki tun.
Timor Leste atinzi ona meta dezenvolvimentu MIlenium iha TBC, konsege hatun metade, maski atinzi meta Dezenvolvimentu Mileniun, maibe tasa ne’e sei aas nafatin, tamba intensaun la’os atu atinzi tasa ne’ebé mak ema internasional sira tau, maibe ho intensaun liberta povu husi moras at sira ne’e.
Tamba ne’e tenke hamutu nafatin koiñese malu fó ajuda bá malu fahe esperensia bá malu no kontinua luta. Tamba dala barak difikuldade halo ema baruk, maibe haree bá pasiente sira hemu aimoruk fulan 3 bokur ituan mak kontenti.
Iha enkontru ne’e Ministru Martins bá Pesoal Saúde no Pesoal Analista TB katak, sei funu iha funu naruk ne’ebé kontinua hasoru, luta nafatin hodi elimina moras TB ne’ebé agora iha ne’e, tamba ne’e iha 2009 Timor Leste atinzi tarjetu saúde mundial nia ne’ebé 70% Keisfundin, 85% satesfeit.
Timor Leste kunadu deklara ona eliminasaun tubercoloze hanesan dadauk moras lepra ne’ebé Prezidenti Republika Dr. Jose Ramos Horta deklara eliminasaun moras lepra iha Timor Leste, ne’e sei diak maibe moras ne’e kontinua hanesan iha tempu funu gerileirus barak mak moras TBC no lori aimoruk tuir sira, no agora barak ne’ebé diak i balu sai ona membru Parlamentu, membru Governu balu mós nafatin iha forsa, maibe iha ne’e servisu nafatin kontinua.
Prosesu atu hetan eliminasaun moras TB ne’e Ministru Martins hatete, servisu ne’e presiza iha komitmentu bo’ot didikasaun makas no profesionalismu ne’ebé aas,
Iha enkontru ne’e hetan partisipa husi 55 pesoál Saúde no Analista TB husi Distritu 13, no parseirus Ministeriu Saúde nian ne’ebé mak reprezentante husi KLIBUR Domin Tibar, husi CRC, nomos responsavel programa TB husi servisu sentrais MS ninian.
Iha enkontru ne’e haree problema no difikuldade ne’ebé Infrenta durante Implementasaun programa TB iha terenu ne’ebé to’o tinan 2011 ne’e. Maski nune’e iha mós diskusaun ne’ebé fó oportunidade bá Distritu ida-ida atu hato’o sira nia problema ne’ebé mak durante ne’e infrenta iha Implementasaun programa no mós iha solusaun saida mak presiza iha atu nune’ bele hadia implementasaun programa iha tempu oin mai.
Alienede ne’e husu mós bá Distritu sira ne’ebé mak iha atinzimentu diak durante 2010 ne’e no fahe esperensia kona-ba antinzimentu ne’ebé durante ne’e sira atinzi nune’e Distritu sira seluk ne’ebé atinzimentu ladun diak bele hetan informasaun no esperensia husi Distritu sira ne’ebé hetan ona atinzimentu.
Iha enkontru identifika problema rekursus umanus atu hala’o progma TB no pesoal saúde iha Sentru Saúde ida kaer programa 2-3, balu to’o 4. Maski nune’e falta mós pesoál analista laboratorium bá programa TB. Nune’e koñesimentu komunidade bá programa TB mos sei menus liu, tamba razaun hirak ne’e mak seidauk bele atinzi kobertura ne’ebé diak husi Distritu sira.**
No comments:
Post a Comment